MEMECİM GİLİĞİ
Bayram kelimesi yazılı metinlerde ilk olarak, Kaşgarlı Mahmut'un Divan-ı Lügat-it Türk'te saptanmıştır. Bedrem olarak gecen kelime daha sonra Farsca etkisiyle Beyrem ve sonunda Bayram olmuştur. Kelime anlamı toplu halde sevinilen gün olarak bilinir.
Toplumumuzda Ramazan ayının sonundaki bayram yüzyıllar boyunca Şeker bayramı veya Ramazan bayramı olarak adlandırılarak kutlanırdı.Aslinda yakın zamana kadar yine öyle kullanılırken , son dönemlerde benim şahit olduğum son 35 yıldır, maalesef bir toplumsal ayrışma parametresi olarak kullanılmaktadır . Pertev Naili Boratav'a göre bayramlarda ilk şeker kullanımı Nevruzlarda baslamistır. Nevruz bayraminda seker yenip, şerbet içilirmis. Aslında Türk geleneklerine bakacak olursak mutlu günlerde mutlaka şekerli besinler insanlar mutlu olsunlar diye ikram edilir. Sonraları serotonin ile bunun bilimsel dayanağı saptanmıştır. Mutlu günlerden biri de bayramlar olduğu için seker kullanılıp daha da mutlu olması istenirmis.
Eski Türk kaynakli birçok rituel; bayramlarimiz içinde kullanılmaktadır. En cok kullanilanlardan biri Arefe gecesi "arefe suyuna girmek" denen çocukların yıkanma merasimi.Arefe gecesi yıkanan çocuklara "Hızır yoldaşın olsun,Melekler arkadaşın olsun" diye büyükleri maniler söylermiş. Arefe yıkanan çocukların bir arpa boyu büyüyeceği söylenerek onların banyo yapması teşvik edilmesi içindir. Bu olay "Su kültü " ile iliskilendirilmistir.
Denizli de dede ağacı gelenegi bilinmektedir. O ağacın dalları bayramlarda yakılmak bile toplanmaz. Rivayete göre bu dalları kullananın çocuğu ölürmüş. Bu gelenekte "Ağaç kültü "ne örnek olarak verilmektedir.
Muğla da buhur yakma gelenegi; evlerden güzel kokular yayılması icin yapılırmış. Bu gelenekten eski Türk rituellerinden biri olarak değerlendirilir.
Bayram temizliği mutlaka evlerde yapılan en önemli hazırlıklardandir."Evini temiz tut misafir gelir, kendini temiz tut olüm gelir" Anadolu kültürünün en önemli ozelliklerindendir.
Erkekler bayram namazı kilmaya giderken, kadınlar evde kahvaltı hazırlarlar. Kahvalti'dan sonra el öpme merasimi ve çocukları sevindirme yani para verme sonrası, Çocuklar seker toplama işlerine başlarlar ve sonrasında aile ziyareti devam eder.
Anadolu'nun çok özel ve güzel gelenekleri vardır. Ankara'da çocuklar toplanıp aralarından bir ebe seçerler. Bu ebenin yönlendirmesiyle evlerden şeker ve hediyler toplanırmış.Bu olaya "EBEBİŞ " töreni denirmiş. Bu törenin en güzel sözü "Ebebiş Ebebiş vermeyen çürük diş" manisiymiş.
Zonguldak'a kızlar bayramı bayramı olarak adlandırılan bu bayramda evlenmek isteyen kız ve erkekler kentin en büyük caddesinde toplanıp birbirlerini begenirlermiş.Kocaeli'de "Çıksalın bayramı" olarak bilinir.
Sivas'ta "MEMECİM GİLİĞİ " toreni cok sık yapilirmiş . Cocuklar arefe günü oklavalariyla dolaşıp maniler söyleyip memecim giliği adlı simidi toplarlarmış.
Erzurum'da "ARAFALIK" ta arefe günü çocuklar fındık fıstık toplarlar mış. Bu toplama işini Maniler ile yaparak olayı estetize ederlermiş. Yani sevinince güzel, Eğer istediklerini almazlarsa bedduaya varan maniler soylerlermis.
Sinop ta "HELESE" gelenegi aslinda bir yardımlaşma geleneğidir. Geçmişte bir gemi kötü hava dolayısıyla Sinop limanına sığınır. Bir süre sonra erzakları biter. Kimseden birşey de isteyemezler. Sonunda bir Kayık boyayıp evlerden yemek toplamışlardır. Şimdi gencler Sinop'ta ramazanın onbeşinden sonra kayık maketi ile kapı kapı dolaşıp para toplarlar.
"FERFENE" Çankırı'nin Orta ilçesinde arefe akşamı cocuklar once para toplar ve topladıkları bu para ile yemek yerler. Cocuklar sabaha kadar uyumazlar.
Konya'da "ŞİVLİLİK" toreni ;üç ayların başlangıcı olan ilk gece akşam namazından sonra fener alayı ile çocuklar gezer ve onlara bişi ikram edilir .
Gelin çöreği Tokat'ta bayramlarda gelin evine çörek gonderilirmis. Çocuk sevdirme Elazığ Maden,Çoban baba Kütahya Soğukçeşme 'de yapılan bayram törenlerine örnek verilebilir.
Anadolu ve Türk gelenekleri dini bayramlarımızı süslerken , bu zengin kültürü Bayram tatillerine degismememiz umuduyla....
Bayram kelimesi yazılı metinlerde ilk olarak, Kaşgarlı Mahmut'un Divan-ı Lügat-it Türk'te saptanmıştır. Bedrem olarak gecen kelime daha sonra Farsca etkisiyle Beyrem ve sonunda Bayram olmuştur. Kelime anlamı toplu halde sevinilen gün olarak bilinir.
Toplumumuzda Ramazan ayının sonundaki bayram yüzyıllar boyunca Şeker bayramı veya Ramazan bayramı olarak adlandırılarak kutlanırdı.Aslinda yakın zamana kadar yine öyle kullanılırken , son dönemlerde benim şahit olduğum son 35 yıldır, maalesef bir toplumsal ayrışma parametresi olarak kullanılmaktadır . Pertev Naili Boratav'a göre bayramlarda ilk şeker kullanımı Nevruzlarda baslamistır. Nevruz bayraminda seker yenip, şerbet içilirmis. Aslında Türk geleneklerine bakacak olursak mutlu günlerde mutlaka şekerli besinler insanlar mutlu olsunlar diye ikram edilir. Sonraları serotonin ile bunun bilimsel dayanağı saptanmıştır. Mutlu günlerden biri de bayramlar olduğu için seker kullanılıp daha da mutlu olması istenirmis.
Eski Türk kaynakli birçok rituel; bayramlarimiz içinde kullanılmaktadır. En cok kullanilanlardan biri Arefe gecesi "arefe suyuna girmek" denen çocukların yıkanma merasimi.Arefe gecesi yıkanan çocuklara "Hızır yoldaşın olsun,Melekler arkadaşın olsun" diye büyükleri maniler söylermiş. Arefe yıkanan çocukların bir arpa boyu büyüyeceği söylenerek onların banyo yapması teşvik edilmesi içindir. Bu olay "Su kültü " ile iliskilendirilmistir.
Denizli de dede ağacı gelenegi bilinmektedir. O ağacın dalları bayramlarda yakılmak bile toplanmaz. Rivayete göre bu dalları kullananın çocuğu ölürmüş. Bu gelenekte "Ağaç kültü "ne örnek olarak verilmektedir.
Muğla da buhur yakma gelenegi; evlerden güzel kokular yayılması icin yapılırmış. Bu gelenekten eski Türk rituellerinden biri olarak değerlendirilir.
Bayram temizliği mutlaka evlerde yapılan en önemli hazırlıklardandir."Evini temiz tut misafir gelir, kendini temiz tut olüm gelir" Anadolu kültürünün en önemli ozelliklerindendir.
Erkekler bayram namazı kilmaya giderken, kadınlar evde kahvaltı hazırlarlar. Kahvalti'dan sonra el öpme merasimi ve çocukları sevindirme yani para verme sonrası, Çocuklar seker toplama işlerine başlarlar ve sonrasında aile ziyareti devam eder.
Anadolu'nun çok özel ve güzel gelenekleri vardır. Ankara'da çocuklar toplanıp aralarından bir ebe seçerler. Bu ebenin yönlendirmesiyle evlerden şeker ve hediyler toplanırmış.Bu olaya "EBEBİŞ " töreni denirmiş. Bu törenin en güzel sözü "Ebebiş Ebebiş vermeyen çürük diş" manisiymiş.
Zonguldak'a kızlar bayramı bayramı olarak adlandırılan bu bayramda evlenmek isteyen kız ve erkekler kentin en büyük caddesinde toplanıp birbirlerini begenirlermiş.Kocaeli'de "Çıksalın bayramı" olarak bilinir.
Sivas'ta "MEMECİM GİLİĞİ " toreni cok sık yapilirmiş . Cocuklar arefe günü oklavalariyla dolaşıp maniler söyleyip memecim giliği adlı simidi toplarlarmış.
Erzurum'da "ARAFALIK" ta arefe günü çocuklar fındık fıstık toplarlar mış. Bu toplama işini Maniler ile yaparak olayı estetize ederlermiş. Yani sevinince güzel, Eğer istediklerini almazlarsa bedduaya varan maniler soylerlermis.
Sinop ta "HELESE" gelenegi aslinda bir yardımlaşma geleneğidir. Geçmişte bir gemi kötü hava dolayısıyla Sinop limanına sığınır. Bir süre sonra erzakları biter. Kimseden birşey de isteyemezler. Sonunda bir Kayık boyayıp evlerden yemek toplamışlardır. Şimdi gencler Sinop'ta ramazanın onbeşinden sonra kayık maketi ile kapı kapı dolaşıp para toplarlar.
"FERFENE" Çankırı'nin Orta ilçesinde arefe akşamı cocuklar once para toplar ve topladıkları bu para ile yemek yerler. Cocuklar sabaha kadar uyumazlar.
Konya'da "ŞİVLİLİK" toreni ;üç ayların başlangıcı olan ilk gece akşam namazından sonra fener alayı ile çocuklar gezer ve onlara bişi ikram edilir .
Gelin çöreği Tokat'ta bayramlarda gelin evine çörek gonderilirmis. Çocuk sevdirme Elazığ Maden,Çoban baba Kütahya Soğukçeşme 'de yapılan bayram törenlerine örnek verilebilir.
Anadolu ve Türk gelenekleri dini bayramlarımızı süslerken , bu zengin kültürü Bayram tatillerine degismememiz umuduyla....
Yorumlar
Yorum Gönder